Eitt af því sem mér finnst skemmtilegast þegar ég kem til Spánar, að heimsækja fólkið mitt, er að sitja við spænskt borðhald. Það er eins ólíkt íslensku borðhaldi og hægt er.
Spánverjar hugsa mikið um mat og spilar matur afar stórt hlutverk í hugum þeirra. Þar er byrjað að spá í hvað eigi að hafa í matinn daginn áður, og svo er oftar en ekki byrjað að elda snemma um morgunin.
Oft þegar ég tala við föðursystur mínar yfir hafið er spurningin um hvað ég hafi haft í matinn sú fyrsta á eftir Cómo estás ? Eða hvernig hefurðu það.
Spánverjar eru mjög fastheldnir á sína menningu, og þekkist það enn að taka svokallað Siesta. Siesta er á milli 14 og 17, en þá loka margar verslanir og skrifstofur og fara starfsmenn heim að borða eða á ströndina.
Klukkan tvö á daginn er oftast aðalmáltíð fjölskyldunnar, en það er jafnframt heitasti tíminn. Siesta er upprunalega komið til vegna hitans á þessum tíma, en áður fyrr var nær óbærilegt að standa í verslun eða sitja inn á skriftstofu á þessum tíma.
Nú til dags er reyndar aðeins að verða breyting á þessu, og þá helst í stórborgum Spánar, en þar eru oft verslanir opnar allan daginn. Flestir taka þó siesta þó nú sé komið gott loftræstikerfi í flestum verslunum Spánar.
Siesta þýðir blundur í beinni þýðingu, þó orðið merki aðeins meira en bara það. Það þýðir í raun þessi tími milli 14-17 þegar allir fara heim að snæða og leggja sig. Börn og fullorðið fólk tekur sér oft lúr á þessum tíma en á sumrin fer yngri kynslóðin oft á ströndina.
Oft leggst fólk líka fyrir framan sjónvarpið og horfir á eina suður-Ameríska sápuóperu sem oft eru sýndar akkurat á þessum tíma. Þar er mikið um svik, pretti og svaka drama sem er oft leikið með miklum tilþrifum og handahreyfingum.
Húsmæður á Spáni dekka alltaf upp borð fyrir fjölskylduna og elda margskonar rétti. Þar tíðkast oft að hafa aðalrétt, salat og brauð og svo kannski eitthvað fleira sem er notað frá deginum áður.
Allt er nýtt og fer ekkert til spillis. Svo situr fjölskyldan við borðið heillengi og nýtur matarins og spjallar saman um hvað hefur drifið á daginn. Þar er oft útbúið sallat á stóran disk sem er settur á mitt borðið.
Svo fær einhver við borðið það hlutverk að dreitla yfir það olíu og vínegar og salti. Meðan á máltíðini stendur borða svo allir með sínum gaffli af salatinu sem er á miðju borðsins, en fá sér ekki hver á sinn disk. Þetta skapar vissa stemningu við borðið og tengir fólk saman.
Þegar aðalmáltíðinni er lokið, er sitið áfram og þá teknir fram ávextir eða jógúrt til að fullkomna máltíðina. Oft eru líka ostar og álegg eins og hráskinka dregið fram og haldið áfram að snæða.
Spænsk hráskinka, brauð og gúrkur með olíu og salti er mjög vinælt á Spáni sem eftirréttur, meðlæti eða forréttur
Týpískir spænskir eftirréttir
Þetta er kallað postre eða eftirréttur og þarf það ekki alltaf að þýða endilega kaka, ís eða eitthvað sætt. Þegar allir hafa fengið sér eitthvað í eftirrétt er haldið áfram að sitja við borðið og þá er hellt upp á kaffi.
Með kaffinu er stundum tekið fram eitthvað sætt eins og spænskt sætabrauð Torta (brauð með sykri ofan á) eða jafnvel eitthvað annað.
Þetta er ekki alveg algilt að það sé borðað eitthvað sætt með kaffinu en kaffi er samt ávalt á boðstólnum. Meðan á þessu langa borðhaldi stendur yfir situr öll fjölskyldan saman og spjallar.
Jafnt börn sem fullorðnir, og man ég alltaf frá því ég var barn, hvað mér fannst þetta alltaf sérstök og yndisleg stund með fjölskyldunni.
Borðhald á Spáni getur oft vel farið upp í 1 og hálfan tíma, jafnvel lengur. þar sem allir sitja og snæða saman í rólegheitum.
Oft borða spánverjar ekkert frá hádegi til kvölds nema kannski kaffibolla og eitthvað örlítið með. Krakkarnir hins vegar gæða sér oft á bocadillo samloku og Cola Cao sem er spænkst rótgróið kakómerki á Spáni.
Bocadillo er samloka sem er gerð úr baguette eða ciabatta og er oftast með áleggi eins og hráskinku, chorizo, ommelettu og grilluðum papríkum eða túnfisk.
Einnig fá þau stundum churros con chocolate eða jafnvel eitthvað annað sætmeti eins og sykraðan spænskan kleinuhring sem kallast rosco.
Churros
Krakkar á Spáni fá allt of oft að narta í pipas á milli mála. Pipas er sólblómafræ sem er enn í hýðinu og búið er að salta vel. Pípasið er sett í heilu lagi upp í munninn, með hýðinu og öllu og svo er lagni við að bíta hýðið í sundur á milli jaxlana, og ná sólblómafræinu úr með tungunni og spíta svo hýðinu út úr munninum.
Ég hef oft reynt að gefa Íslenskum vinum mínum þetta á Spáni og haft gaman af að sjá þau reyna við tæknina við að borða pipas.
Á kvöldin er svo kvöldverðurinn oft snæddur mjög seint, oft ekki fyrr en klukkan 20-21 og jafnvel enn seinna. Þá fyrst loka verslanir og fólk fer heim eftir daginn. Á mörgum heimilum er borðhaldið eins á kvöldin og í hádeginu og sitið er lengi við borðið og borðað vel, fjölbreytt og mikið.
Oft elda konurnar þá annan rétt. Meðan eiginmennirnir og fjölskyldan bíða eftir matnum er tekið fram tapas til að minnka hungrið. Oft er það bjór og kræklingur úr dós sem er stungið í með tannstöngli, ólífur í kryddolíu eða þess vegna smá ostbitar.
Þið kannski rekið augun í síðustu setningu um hvað konurnar gera en á Spáni, sérstaklega á litlum stöðum og í fjallaþorpum, gilda enn gamaldags viðhorf.
Þá er konan sú sem eldar, bakar þrífur og hugsar um börnin, og mennirnir eru úti að vinna og fá svo þjónustu þegar þeir koma heim.
Hérna erum við að borða með Jose frænda mínum og Noelíu konunni hans í Almeria
Mér finnst t.d. mjög fyndið þegar ég fæ spurningar frá föðursystrum mínum um hvort Raggi maðurinn minn skipti á börnunum okkar og ef þær hafa hringt þegar verið er að ganga frá og Raggi er að setja í vél, verða þær alveg forviða af undrun og hreyknar yfir því hvað hann sé duglegur maður.
Að sama skapi veit ég að þær hneykslast smá inn í sér fyrir að ég, konan hans, sé að setja hann í þessi verk hahaha. En ég tek það nú ekkert nærri mér enda þekki ég vel til menningarmunarins sem er mjög mikill.
Ég held að það sé alveg óhætt að segja að Spánverjar séu mörgum árum á eftir okkur hvað þetta varðar en eru samt á réttri leið. Sérstaklega kynslóðin sem er að koma sér upp fjölskyldum.
Hins vegar má ekki gleyma því að við á Íslandi búum mjög vel þegar kemur að leikskólamálum. Á Spáni kostar mjög mikið að setja barn á leikskóla og borgar það sig því oftar frekar að vera heimavinnandi fyrir konur eftir að börnin fæðast.
Því er það mjög þekkt á Spáni að kona sem hefur menntun og er búin að vera á vinnumarkaði detti út af honum þegar börn koma til sögunnar og eru lítil.
En svo við snúum okkur aftur að borðahaldinu þá eru matmálstímar afar mikilvæg stund í lífi spænskra fjölskyldna, eins og hefur komið fram.
Þar er hraðinn ekki eins mikill og hér heima, en mér finnst oft súrt að vera búin að elda góðan mat sem stundum tekur langan tíma og svo eru bara allir staðnir upp frá borði eftir korter.
Þannig er það allavega á mínu heimili og tekur oft eldamennskan lengri tíma en borðhaldið sjálft.
Mér finnst að við ættum aðeins að reyna að taka Spánverjana okkur til fyrirmyndar, og sitja lengur með fjölskyldum okkar við borðið. Eiga með börnunum okkar góðar stundir og spjalla um hvað hefur drifið á daginn.
Það eru minningarnar sem þau eiga eftir að ilja sér við þegar þau verða fullorðin því get ég lofað.
Knús
María
